Działalność Grupy Krakowskiej wpisuje się w jedno z najciekawszych zjawisk artystycznych w okresie międzywojennym w Polsce – na tyle kreatywnym i bezkompromisowym, że znalazło swoją kontynuację po II wojnie światowej, jako druga Grupa Krakowska. Aktualna wystawa prezentuje dorobek artystyczny pierwszych inicjatorów grupy, których aktywność przypadła na lata 1932-1937.
Do wiodących przedstawicieli grupy zalicza się m.in. Marię Jaremę, Aleksandra Saszę Blondera, Leopolda Lewickiego, Henryka Wicińskiego, Adama Marczyńskiego, Jonasza Sterna czy Eugeniusza Wańka. W przeciwieństwie do większości ugrupowań artystycznych tamtego okresu, artyści ci nie sformułowali wspólnego manifestu artystycznego, uznając prawo każdego z nich do pełnej autonomii twórczej. Tym co ich łączyło był właściwie wspólny światopogląd artystyczno-społeczny, podobna wrażliwość i recepcja sztuki oparta na fascynacji awangardą oraz przede wszystkim radykalne, lewicowe przekonania polityczne.
Choć formalnie związani byli z Akademią Krakowską, to właśnie konflikt pokoleniowy z konserwatywnym ośrodkiem akademickim stał się zalążkiem do powstania grupy. Krytyka akademickich metod nauczania oraz panującego w Polsce postimpresjonizmu, hołdującego tradycyjnej estetyce zastąpiła homogeniczność programową. Dlatego też ich twórczość charakteryzuje się tak dużą różnorodnością formalną – zarówno w doborze technik artystycznych, jak i środków wyrazu. Obok malarstwa i rysunku uprawiali grafikę warsztatową oraz prowadzili poszukiwania twórcze w zakresie nowych form rzeźbiarskich. Większość z tych prac, która nie uległa zniszczeniu w czasie II wojny światowej, udostępniona została właśnie we Wrocławiu.
Ekspozycja prezentuje imponujący zbiór 300 dzieł o wyjątkowym walorze reprezentatywnym, które udało się pozyskać z licznych muzeów w Polsce oraz prywatnych kolekcji. Narracja wystawy, zbudowana przez kurator – Barbarę Ilkosz, prowadzi widza przez poszczególne tematy przedstawień, po które chętnie sięgali twórcy grupy. Zobaczymy więc ujęcia oscylujące wokół wydarzeń polityczno-społecznych, kameralne i intymne sceny rodzajowe czy pejzaże i martwe natury. Jednocześnie wystawa ukazuje w niezwykle wysublimowany sposób ewolucję twórczą młodych artystów. Na przykładzie prac Adama Marczyńskiego, wśród których są zarówno pejzaże utrzymane w konwencji malarstwa kolorystycznego, uproszczone figuracje, aż w końcu syntetyczne martwe natury – możemy prześledzić początkową fazę drogi artystycznej tego wyjątkowego twórcy.
Równolegle do malarstwa wystawa dużo uwagi poświęca rzeźbie i jej dwóm głównym twórcom – Marii Jaremie i Henrykowi Wicińskiemu. Twórczość rzeźbiarki reprezentują zarówno przedstawienia w pełni figuratywne, jak na przykład rzeźba matki z dzieckiem zatytułowana Macierzyństwo z 1932 r., jak i całkowicie abstrakcyjne formy – pochodzący z 1936 r. Akt czy słynne już Kompozycje. Z kolei syntetyczna figura – Siedząca dziewczyna, autorstwa Henryka Wicińskiego z 1933 r. doskonale koresponduje z wystawianymi aktualnie w Pawilonie Czterech Kopuł dziełami jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy wszechczasów – Henry Moore’a, ukazując zbieżność poszukiwań polskich twórców z czołowymi artystami europejskimi tamtego okresu.
Wystawa przybliża Grupę Krakowską w szerszym kontekście. Nie zabrakło więc dzieł mentorów grupy, do których zaliczali się Leon Chwistek oraz Władysław Strzemiński. Zobaczymy również efekt współpracy artystów z krakowskim Teatrem Cricot w postaci projektów scenografii i kostiumów do sztuk teatralnych. Całość ekspozycji wzbogaca, prezentowany w pierwszej przestrzeni wystawienniczej zbiór rysunków i gwaszy przedstawiających własne, często karykaturalne wizerunki malarzy, pozujących sobie wzajemnie. Ten akcent wystawy ukazuje nie tylko przyjacielskie relacje łączące członków grupy, ale również wydobywa z niepamięci młode twarze artystów, których większość niestety nie przeżyła wojny – jak wyczytamy w epilogu wystawy.
tekst i foto: Barbara Haręża