Prezentowane obiekty powstały na Dolnym Śląsku, głównie we Wrocławiu. Część z nich pochodzi z budowli zniszczonych podczas II wojny światowej, inne odnaleziono podczas badań archeologicznych. Mimo że trafiły do zbiorów muzeum w sposób nieco przypadkowy, pozwalają prześledzić zmiany zachodzące w śląskiej rzeźbie architektonicznej od XII do XVIII wieku.

Najważniejszym z prezentowanych obiektów jest z pewnością tympanon Jaksy z opactwa Benedyktynów na Ołbinie. Zabytek ten, pochodzący z lat ok. 1160 – 1163, jest najstarszym w Polsce i jednym z najstarszych w Europie Środkowej tympanonem fundacyjnym, a przy tym należy do najcenniejszych zabytków rzeźby romańskiej w kraju.

Tympanon Jaksy, piaskowiec, ok. 1160–1163, Kaplica św. Archanioła Michała, Wrocław, Ołbin

Do ciekawszych eksponatów gotyckich należą elementy portali wrocławskich kamienic. Na uwagę zasługuje zwłaszcza czternastowieczny tympanon z Veraikonem z portalu domu przy ul. Ofiar Oświęcimskich 16 oraz figura Archanioła Gabriela, będąca częścią sceny Zwiastowania w jego ościeżu. Z fazy późnego gotyku pochodzi nadproże (ok. 1500) z domu przy ul. Odrzańskiej 6, gdzie w średniowieczu mieściła się karczma cechu rzeźników, oraz portal o dwuramiennym łuku z budynku wrocławskiego szpitala Ducha Świętego. O kunszcie średniowiecznych kamieniarzy świadczą też zworniki z zamku w Grodźcu (warsztat Wendela Roskopfa, 1522–1524).

Fragment Portalu z Figurą Lwa, piaskowiec, XIV wiek, kamienica „Pod Gryfami”, Wrocław, Rynek 2

Sala Romańska

Prezentowane relikty opactwa Benedyktynów (od około 1190 roku – Norbertanów) pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Wincentego na wrocławskim Ołbinie, ufundowanego w drugiej ćwierci XII wieku przez śląskiego możnowładcę, palatyna Piotra Włosta, powstały w czasach rozkwitu romańskiej architektury monumentalnej na Dolnym Śląsku. Klasztor został zburzony w 1529 roku z nakazu rady miejskiej Wrocławia, a materiały z jego rozbiórki wykorzystano w innych budynkach na terenie miasta. Pierwotny wygląd opactwa można zrekonstruować na podstawie dawnych rysunków, grafik i opisów, a także wyników badań archeologicznych. Poza zabudowaniami klasztornymi zgrupowanymi wokół kilku dziedzińców zespół obejmował trzy świątynie: kościoły pod wezwaniem św. Archanioła Michała oraz Wszystkich Świętych, a także trójnawową bazylikę pod wezwaniem NMP i św. Wincentego, która stanowiła dominantę całego założenia.

Wyobrażenie o rozmiarach budowli, będącej jedną z największych świątyń na terenie ówczesnej Polski, dają potężne głowice kostkowe, z których trzy można oglądać na wystawie. Budynki opactwa na Ołbinie miały bogatą dekorację rzeźbiarską. Prezentowane detale, a zwłaszcza tympanon Jaksy eksponowany w lapidarium w krużganku północnym, należą do najcenniejszych zabytków rzeźby romańskiej w Polsce.

Zobacz też:

Kulturalny Wrocław za darmo | zobacz miejsca we Wrocławiu, które zwiedzisz za darmo