Polska wieś po II wojnie światowej uległa głębokiej przemianie. Zniszczenia wojenne, przesunięcia granic i nowe realia polityczne sprawiły, że rozwój terenów wiejskich podporządkowano centralnemu planowaniu. Wraz ze zmianami w sposobie i skali upraw przekształcały się także formy zabudowy i stosowane technologie. Pojawiały się nowe, często eksperymentalne koncepcje kształtowania krajobrazu; część z nich nigdy nie weszła do powszechnego użytku, inne z czasem się upowszechniły. Dzisiejsze ślady po Państwowych Gospodarstwach Rolnych i powojennych wsiach doświadczalnych skłaniają do refleksji nad relacjami między przestrzenią, architekturą i ludźmi.

Wystawa przygotowana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu i pracownię PROLOG przedstawia historię przemian, jakie po wojnie zaszły na polskiej wsi. Ukazuje skutki reformy rolnej z 1944 roku, eksperymentalne projekty wsi doświadczalnych, rozwój i upadek PGR-ów oraz współczesny obraz tych obszarów. Podejmuje też próbę wyjaśnienia, jak doszło do pojawienia się bloków mieszkalnych na otwartych polach – formy zapożyczonej z miast.

Wieś Piaseczno, współczesne zabudowania mieszkalne i gospodarcze, fot. Wojciech Mazan, 2024

Narracji towarzyszą współczesne fotografie osiedli przy dawnych PGR-ach, ukazujące ich przestrzeń, architekturę i wnętrza. Zestawienie przeszłości z teraźniejszością pozwala dostrzec relikty zjawisk, które przez dekady kształtowały krajobraz wsi, a których kres przyniosła transformacja ustrojowa i prywatyzacja majątku państwowego.

O społecznym wymiarze powojennych przekształceń opowiadają sami mieszkańcy osiedli zbudowanych na terenach po PGR-ach. Ich wspomnienia pokazują codzienność życia w wiejskich blokach. Ekspozycję uzupełnia pejzaż dźwiękowy dawnego PGR-u, nagrany w Jankowie w województwie pomorskim, któremu towarzyszy ławka – znak rozpoznawczy wiejskiego krajobrazu, ustawiona przed równie charakterystycznym blokiem.