Od piątku w Pawilonie Czterech Kopuł można oglądać jedną z najnowszych realizacji Doroty Nieznalskiej. Powstała w 2017 roku instalacja Lebensborn e.V., o której śmiało można powiedzieć, że należy do najważniejszych prac w dorobku artystki, właśnie zakupiona została do wrocławskich zbiorów muzealnych. Uzupełni ona wystawę kolekcji polskiej sztuki współczesnej w części poświęconej „Pamięci wojny”.
To pierwsze dzieło tej artystki we wrocławskich zbiorach muzealnych, które swoją premierę ekspozycyjną w naszym mieście miało już wcześniej, podczas ubiegłorocznej wystawy czasowej „po/wy/miary” w Pawilonie Czterech Kopuł. Spośród wszystkich prezentowanych wówczas prac, instalacja Lebensborn e.V. zdecydowanie wyróżniała się swoją niezwykle prostą i skromną formą, oszczędną w środkach wyrazu, a jednocześnie głęboką i poruszającą treścią.
Nowo zakupiona realizacja artystki, nieprzypadkowo zatytułowana Lebensborn e.V, odwołuje się do okrutnych praktyk stosowanych przez nazistowską instytucję Lebensborn (Źródło Życia) na okupowanych terenach, polegających na odbieraniu rodzicom „czystych rasowo” dzieci i poddawaniu ich przymusowej adopcji i germanizacji. Praca Nieznalskiej stanowi wynik wieloletnich badań artystki skupionych na temacie rasistowskiej polityki nazistowskich Niemiec, w tym zbrodniczej działalności Lebensborn.
Instalację tworzą trzy korespondujące ze sobą części. Dorota Nieznalska zestawia razem wydobyte z niepamięci niemieckich archiwów pocztówki ze zdjęciami ośrodków Lebensborn oraz dwa rzeźbiarskie obiekty – udręczone w swej formie i wyabstrahowane ze swojej pierwotnej funkcji łóżeczka niemowlęce, bezpośrednio nawiązujące do wyposażenia ośrodków Lebensborn. Całość instalacji dopełnia zapętlona projekcja amerykańskiego filmu Rene Spitza z 1952 r. „Psychogenic diseases in infancy” (Choroby psychogenne w okresie niemowlęcym), dokumentującego negatywne skutki psychofizyczne dotykające dzieci pozbawione kontaktu z matką.
Dorota Nieznalska (ur. 1973 r.) jest absolwentką Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, gdzie w 2013 r. uzyskała stopień doktora. Działa w obszarze sztuk wizualnych z pogranicza rzeźby, instalacji, fotografii i wideo. Jej twórczość wpisuje się w szeroki nurt sztuki krytycznej, kontestującej otaczającą nas rzeczywistość, często za pomocą skandalu i prowokacji. Artystka przez lata podejmowała niełatwe tematy tabu związane z dominującą w Polsce kulturą patriarchalną oraz tradycją katolicką. Jej obecne poszukiwania oscylują wokół trudnej prawdy historycznej oraz pamięci jednostkowej i zbiorowej. Ich wyrazem jest właśnie instalacja Lebensborn e.V.
tekst i foto: Barbara Haręża
